Nhân dịp chào đón lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, TS. Nguyễn Văn Khoan đã dày công gặp gỡ các nhân chứng và sưu tầm tài liệu để biên soạn quyển sách “Dấu chân những người yêu nước”, giới thiệu đến độc giả 19 tấm gương sáng về tinh thần ham học hỏi, giàu lòng yêu nước trong buổi đầu khai sinh nhà nước Việt Nam độc lập, tự do, dân chủ.
Cuốn sách như một chuyến tàu lịch sử đưa người đọc ngược dòng thời gian, trở về những năm tháng nước ta còn chịu ách nô lệ của thực dân Pháp. Bạn đọc sẽ được gặp gỡ những người con mang trong mình nỗi đau mất nước, đêm ngày canh cánh trong lòng nỗi niềm giải phóng dân tộc và dựng xây đất nước.
Đó là các vị anh hùng kiên trung, bất khuất trước lưỡi gươm, họng súng của quân thù như Hoàng Trọng Mậu, Nguyễn Thức Đường, Nguyễn Thức Độ, Lê Hồng Sơn, Nguyễn Sỹ Sách, Phùng Chí Kiên, Đỗ Ngọc Du. Chứng kiến cuộc đời bi hùng của họ, chúng ta mới thấm thía giá trị của hòa bình, độc lập mà hiện nay chúng ta đang được tận hưởng. Ngày trước cha ông ta chấp nhận rơi đầu để ngày sau chúng ta được ngẩng cao đầu ngắm bình minh trên đất nước.
Hay các vị chiến sĩ yêu nước lặng thầm cống hiến cho cách mạng như Hồ Học Lãm, Lý Phương Đức, Nguyễn Công Thu, Lê Văn Đản. Họ có thể là những người ẩn mình trong lòng địch, hay làm công tác giao thông, liên lạc, v.v.. Đằng sau ánh đèn sân khấu đầy màu sắc, vẫn có những con người lặng lẽ làm việc để nghệ sĩ tỏa sáng, và ở đây, chúng ta bắt gặp những người chiến sĩ âm thầm xây những viên gạch nền cho cách mạng mà không màng đến danh phận. Đó không hề là những công việc dễ dàng mà vô cùng nguy hiểm, đòi hỏi tài trí sáng tạo, mưu lược khôn khéo và bản lĩnh kiên cường.
Và bên cạnh đó, không thể thiếu các nhà trí thức yêu nước như Nguyễn Thức Canh, Dương Bạch Mai, Nguyễn Khang, Hoàng Đạo Thúy, Hoàng Minh Giám, Trịnh Đình Thảo, Trần Hữu Tước, Lương Định Của. Họ đã dùng trí tuệ của mình để phụng sự nhân dân, bảo vệ thành quả cách mạng và phát triển đất nước. Có người đã từ bỏ danh vọng, địa vị, tiền tài ở nơi đất khách quê người để trở về cống hiến cho quê cha đất tổ dù biết đất nước còn nhiều khó khăn, gian khổ. Thử hỏi thế hệ chúng ta bây giờ có mấy người chấp nhận đánh đổi tiền đồ của bản thân để về cống hiến cho Tổ quốc như bác sĩ Trần Hữu Tước, nhà nông học Lương Định Của?
Đọc “Dấu chân những người yêu nước”, chúng ta hẳn sẽ nhận ra rằng lòng yêu nước không phải là một khái niệm trừu tượng hay những khẩu hiệu lớn lao, mà nó hiện diện cụ thể trong từng con người, từng hành động, từng “dấu chân” đã in trên chặng đường lịch sử. Chúng ta dễ dàng cảm nhận rõ tất cả nhân vật trong quyển sách đều có điểm chung là dám bước ra khỏi sự an toàn của bản thân để dấn thân cho dân tộc mặc cho cái chết luôn kề cận. Tất cả đều xuất phát từ một khát vọng chung: làm sao để đất nước thoát khỏi nỗi nhục bị áp bức, bóc lột, để nhân dân được sống trong tự do, hạnh phúc.
Điều tôi học được sau khi khép lại quyển sách chính là lòng yêu nước luôn cần gắn liền với hành động cụ thể. Mỗi thế hệ có một bối cảnh khác nhau, nhưng trách nhiệm với Tổ quốc thì không đổi. Nếu thế hệ trước phải đánh đổi bằng mồ hôi, xương máu và cả tính mạng để giành độc lập, thì thế hệ hôm nay – trong bối cảnh hòa bình, hội nhập, cách mạng công nghệ 4.0 – cần thể hiện lòng yêu nước bằng những việc làm thiết thực như:
Học tập, ứng dụng và đổi mới khoa học – công nghệ, bởi tri thức khoa học chính là vũ khí hàng đầu để đất nước hội nhập quốc tế, bước vào “kỷ nguyên vươn mình”.
Sống có trách nhiệm, biết thượng tôn pháp luật, bảo vệ môi trường, gìn giữ văn hóa, vì đó là cách xây dựng nền tảng xã hội bền vững.
Cống hiến và phát triển kinh tế – xã hội của đất nước bằng nghề nghiệp chân chính, làm việc tử tế, sáng tạo.
Tóm lại, mỗi dấu chân yêu nước của thế hệ hôm qua nhắc nhở chúng ta hôm nay rằng thế hệ trẻ trong thời bình cũng phải để lại dấu chân của mình trên con đường xây dựng đất nước – không bằng máu và nước mắt, mà bằng trí tuệ, lòng nhân ái và khát vọng phát triển đất nước.