Tết năm ấy, tôi đang học lớp tám, em Thào, lớp năm. Hai anh em được nghỉ tết sớm. Thấy vậy, bố mẹ bảo:
– Bà nội mất rồi, ông nội tuổi già đã ngoài bảy mươi, quê miền núi nhà nọ cách nhà kia cũng phải vài chục mét. Để ông nội vò võ một mình cũng tội, năm nay cho hai đứa về quê sớm để ông nội đỡ nản. Bố mẹ về sau.
Cả hai anh em mừng quýnh, náo nức như cậu học trò nhỏ được về quê nghỉ hè vậy.
Quen sống ở thành phố, chỉ biết vùi đầu vào ăn, rồi học, không phải mó tay làm việc gì, ngay cả giặt quần áo, rửa bát, lau nhà, mọi việc đã có bố mẹ, cô giúp việc làm cho. Ngoài thời gian đến trường, còn lại ở trong nhà cứ như bị giam lỏng vậy.
Trên thành phố hai anh em chỉ quanh quẩn trong nhàTrên đường về, nhìn thấy cái gì cũng lạ, hai anh em thấy háo hức lạ thường, đi không biết mệt nữa.
Sông Đáy, mùa này nước đã cạn, những bãi đá nổi lô nhô trên dòng sông. Chỗ nào cũng thấy các cô gái bản ra sông, cọ lá dong, đãi gạo nếp, đậu xanh. Con đường về quê, giờ đã được mở rộng, qua suối đã có cầu, bản đã có nhiều xe máy đi lại trên đường.
Hai anh em náo nức về quêĐi được thôi đường, mồ hôi vã ra, người nóng bừng, tôi với em Thào cởi bỏ áo khoác. Thấy hai anh em vừa đi vừa ngắm cảnh vật hai bên đường, một thanh niên đi xe kích đến cạnh hỏi thăm, rồi cho hai anh xem chúng tôi đi nhờ xe một đoạn. Đến đường về bản, anh thanh niên cho chúng tôi xuống và bảo:
– Nhớ bảo ông nội dạy cho mấy câu chào hỏi bằng tiếng dân tộc, gặp bạn cùng tuổi không biết chào, người ta cười cho đấy. Người Kinh có câu “Lời chào cao hơn mâm cỗ”. Gặp nhau không biết chào, còn là con người nữa không.
Nghe anh thanh niên nói thế, hai anh em thấy xấu hổ. Ở thành phố bố mẹ có dạy nói tiếng dân tộc, hai đứa không chịu học, còn cãi lại.
Về gần đến nhà đã thấy ông, tôi gọi to:
– Ông nội à, chúng cháu về ăn tết với ông đây.
Ông đứng lại nhìn, vẫn chưa nhận ra hai đứa tôi.
– Cháu với em Thào về với ông đây. Phải đến gần, ông mới nhận ra:
– Lả, Thào phải không? Về nhà đi, rồi bốn đứa bay giúp ông trồng cây nêu.
Lên nhà sàn, ông giới thiệu Vừ và Lồ, con bác hàng xóm gần nhà ông cho chúng tôi. Lúc trồng cây nêu, anh em Vừ, Lồ làm rất thạo, còn anh em tôi cứ lóng ngóng.
Vừ còn phải dạy tôi cách cầm gậy, du đối phương như thế nào. Tôi với Vừ cầm gậy tập đẩy. Vừ mới du nhẹ tôi đã không thể đứng vững, loạng choạng ngã.
Vừ và tôi cùng nhau tập đẩyTôi có hỏi Vừ:
– Không đi học thêm sao?
Nhưng chỉ có thành phố mới đi học thêm, ở miền núi còn phải làm giúp bố mẹ, chỉ buổi tối mới có thời gian học bài. Biết nhau cùng học lớp 8, tôi với Vừ thi nhau một bài toán. Nhưng đến lúc Vừ ra đề tôi lại nhớ người ra, chẳng thể trả lời.
Tôi thấy mình thật sự thua kém Vừ. Suốt ngày chỉ có ăn với học, mà vẫn không bằng Vừ.
Những buổi chiều sát tết, cả bốn đứa ra bãi cây đa Tám Mặt chung vui với trai, gái các bản. Chưa bao giờ hai anh em được vui đùa thỏa thích đến như thế. Tất cả reo hò, làm náo nhiệt cả khu đất rộng.
Vui nhất là về các nhà trong bản, ăn cỗ tết, uống rượu cần. Ăn no, uống say rồi cùng hát, cùng múa theo những bài ca bằng tiếng dân tộc. Mọi người không coi anh em tôi là người xa lạ, cứ như con em trong bản vậy.
Ngày tết qua đi thật nhanh, hai anh em tôi cùng bố mẹ trở về thành phố. Về thành phố rồi, hình ảnh ngày ăn tết ở quê, luôn nằm lại trong tâm trí tôi. Chưa bao giờ tôi khát khao được về sống ở quê, được góp phần mình làm cho quê núi ngày một giàu đẹp, đến như thế.
Tốt nghiệp lớp mười hai, tôi nhất quyết không nghe lời bố mẹ, thi vào Trường đại học Lâm nghiệp.
Học đến năm thứ ba, nghỉ tết năm ấy bố mẹ cho tôi với em Thào, đang học lớp mười hai, đi xe máy về quê ăn tết.
Vậy là đã bảy năm, từ ngày xa Vừ tôi lại mới được về quê ăn tết. Những kỷ niệm cái tết năm ấy, bài toán làm bánh chưng.
Bài học và ý nghĩa:
Đây là một câu chuyện ngày Tết vô cùng ý nghĩa, cho các bé phần nào thấy được sự khác biệt trong những ngày Tết ở vùng cao và dưới thành thị. Các phong tục tập quán, cách chuẩn bị cho ngày tết đều đối lập. Bên cạnh đó, câu chuyện cũng đã cho bé thấy được những hình ảnh quen thuộc của những đứa trẻ trong thành phố, cuộc sống chỉ luôn xoay quanh việc học, máy tính và ti vi. Một lối sống không mấy lành mạnh của tụi nhỏ hiện nay.